Hazır hakların sınırlandırılmasından bahsetmişken, insan hakları hukukunda ve Türk hukukunda hangi ölçütlere yer verildiğini tablolar halinde gösterilmesi faydalı olacaktır. İnsan hakları hukukundaki her bir önemli sözleşme özelinde hazırlanan tablolar Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Cilt II, 8. Baskı, Legal Yay., İstanbul, 2012, sf:691-695’den alınmış olup Dr. İzzet Mert Ertan’ın katkılarıyla hazırlanmıştır.
Başlıca İnsan Hakları Sözleşmelerinde Hakların Kayıtlanmasına İlişkin Maddeler ve Kayıtlama Ölçütleri
Aşağıda verdiğimiz Tabloların başlığında geçen “kayıtlama” terimi, hem olağan rejimlerde hakların ve özgürlüklerin kullanım alanlarının daraltılması sonucunu doğuran ve kural olarak süreklilik arz eden “sınırlama”ları, hem de olağanüstü rejimlerde hakların ve özgürlüklerin kullanılmasının “durdurulması yahut askıya alınması” şeklinde olup süresi ve etkisi bakımından geçici ve münhasıran bir krizin varlığı nedenine bağlı istisnai önlemleri kapsayan bir üst kavram olarak kullanılmaktadır.
Başlıktaki “ölçüt” terimi ise, tanınmış bulunan hak ya da özgürlüğün kullanım alanının, yetkili makamlar tarafından daraltılmasında yahut doğrudan kullanımının yasaklanmasında dayanak teşkil eden gerekçeler veya meşru amaçlar olarak anlaşılmalıdır.
1-) AİHS ve Protokollerinde Yer Alan Kayıtlama ve Yasaklama Rejimi Ölçütleri Tablosu
AİHS ve PROTOKOLLERİNDE YER ALAN KAYITLAMA VE YASAKLAMA REJİMİ ÖLÇÜTLERİ[1]
|
Ölçüt |
İlgili Madde |
| Adaletin tecellisi | 6/1 |
| Ahlakın korunması/ahlakın yararı | 6/1; 8/2; 9/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3 |
| Ayaklanmanın bastırılması | 2/2 |
| Başkalarının hak ve özgürlükleri | 8/2; 9/2; 10/2; 11/2; P-.4/md.2/3 |
| Başkalarının şöhreti | 10/2 |
| Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi | 5/1 |
| Çocukların ve gençlerin menfaatleri | 6/1; P-7/md.5 |
| Demokratik bir toplumda (sınırlamanın sınırı) | 6/1; P-4/md.2/4 |
| Demokratik bir toplumda gerekli olma (sınırlamanın sınırı) | 8/2; 9/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3 |
| Düzensizliğin önlenmesi | 8/2; 10/2; 11/2 |
| Genelin çıkarına uygunluk | P-1/md.1/2 |
| Kamu düzeni | 6/1; 9/2; P-4/md.2/3; P-7/md.1/2 |
| Kamu emniyeti | 8/2; 9/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3 |
| Kamu yararı | P-1/1; P-4/md.2/4 |
| Mahrem (gizli) bilginin açığa çıkması | 10/2 |
| Meşru müdafaa | 2/2 |
| Milletlerarası/uluslar arası hukuktan doğan yükümlülükler (kayıtlamanın sınırı) | 15/1 |
| Ölçülülük/orantılılık (sınırlamanın sınırı) | 2/2; 15/1 |
| Özel yaşam | 6/1 |
| Sağlık/sağlığın korunması | 8/2; 9/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3 |
| Serseri gibi dolaşma | 5/1 |
| Suçun önlenmesi | 8/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3 |
| Topluluğun yaşamını ya da esenliğini tehdit eden olağanüstü durum | 4/3 |
| Ulusal (milli) güvenlik | 6/1; 8/2; 10/2; 11/2; P-4/md.2/3; P-7/md.1/2 |
| Uluslar arası hukuk genel ilkelerinin öngördüğü koşul (sınırlamanın sınırı) | P-1/md.1/1 |
| Ulusun yaşamını tehdit eden kamusal tehlike | 15/1 |
| Uygar uluslar tarafından tanınmış hukukun genel ilkeleri | 7/2 |
| Ülke bütünlüğü | 10/2 |
| Ülkenin ekonomik refahı | 8/2 |
| Vatandaşlık ödevi | 4/3 |
| Vergilerin veya diğer katkıların ödenmesinin güvence altına alınması | P-1/md.1/2 |
| Yakın savaş tehdidi | P-6/md.2 |
| Yakalamanın gerektirmesi | 2/2 |
| Yargı organlarının otorite ve tarafsızlığının korunması ve sürdürülmesi | 10/2 |
Tablonun ikinci sütununda koyu renkli olmayan madde numaraları AİHS’nin ilgili maddelerini göstermektedir. Protokol hükümleri ise, Protokol Numarası da belirtilerek koyu renkle gösterilmiştir.
2-)Ame.İHS ve Ölüm Cezası Protokolünde Yer Alan Kayıtlama ve Yasaklama Rejimi Ölçütleri Tablosu
Ame.İHS ve PROTOKOLLERİNDE YER ALAN KAYITLAMA VE YASAKLAMA REJİMİ ÖLÇÜTLERİ
|
Ölçüt |
İlgili Madde |
| Adaletin yararı | 8/5 |
| Ahlakın korunması/ahlakın yararı | 12/3; 13/2-b; 13/4; 15; 16/2; 22/3 |
| Akli yeterlilik | 23/2 |
| Başkalarının hak ve özgürlükleri | 12/3; 13/2-a; 15; 16/2; 22/3; 32/2 |
| Başkalarının şöhreti | 14/3 |
| Ceza mahkûmiyeti | 23/2 |
| Çocukların ve gençlerin menfaatleri | 13/4; 17/4 |
| Çok ciddi nitelikli askeri suç | Ölüm cezası Protokolü/md.1 |
| Devletin bağımsızlığını ve güvenliğini tehdit eden tehlike | 27/1 |
| Dil | 23/2 |
| Eğitim durumu | 23/2 |
| Genel refahın adalete uygun gerekleri | 32/2 |
| Herkesin güvenliği | 32/2 |
| İkamet | 23/2 |
| Kamu düzeni | 12/3; 13/2-b; 15; 16/2; 22/3 |
| Kamu emniyeti | 12/3; 15; 16/2; 22/3 |
| Kamu yararı | 21/2; 22/4 |
| Medeni durum | 23/2 |
| Milletlerarası/uluslar arası hukuktan doğan yükümlülükler (kayıtlamanın sınırı) | 27/1 |
| Nefret savunusu | 13/5 |
| Sağlık/sağlığın korunması | 12/3; 13/2-b; 15; 16/2; 22/3 |
| Savaş propagandası | 13/5 |
| Suçun önlenmesi | 22/3 |
| Topluluğun varlığını ya da refahını tehdit eden tehlike veya felaket | 6/3 (c) |
| Toplumun çıkarları | 21/1-2 |
| Ulusal (milli) güvenlik | 13/2-b; 15; 16/2; 22/3; |
| Yasayla önceden düzenlenmiş nedenler | 7/2 |
| Yaş | 23/2 |
| Yurttaşlık ödevi | 6/3 (d) |
| Vatandaşlık | 23/2 |
3-) Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartında Yer Alan Kayıtlama ve Yasaklama Rejimi Ölçütleri Tablosu
Af.İHHŞ’nda YER ALAN KAYITLAMA VE YASAKLAMA REJİMİ ÖLÇÜTLERİ
|
Ölçüt |
İlgili Madde |
| Ahlakın korunması/ahlakın yararı | 11; 27/2 |
| Başkalarının hak ve özgürlükleri | 11; 27/2 |
| Emniyet | 11 |
| Genel ahlak | 12/2 |
| Genel sağlık | 12/2 |
| Kamusal gereksinim | 14 |
| Ortak çıkarların dikkate alınması | 27/2 |
| Sağlık/sağlığın korunması | 11 |
| Topluluğun genel menfaati | 14 |
| Ulusal (milli) güvenlik | 11/1; 12/2 |
| Yasa çerçevesi | 9/2 |
| Yasa (hukukun) ve düzenin korunması | 12/2 |
| Yasaya uyma | 10/1; 12/1 |
| Yasayla önceden düzenlenmiş nedenler | 6; 8 |
4-) BM MSHS’de ve Ölüm Cezası Protokolünde Yer Alan Kayıtlama ve Yasaklama Rejimi Ölçütleri Tablosu
MSHS ve PROTOKOLLERİNDE YER ALAN KAYITLAMA VE YASAKLAMA REJİMİ ÖLÇÜTLERİ
|
Ölçüt |
İlgili Madde |
| Adaletin yararı | 14/1 |
| Ahlakın korunması/ahlakın yararı | 12/3; 14/1; 18/3; 19/3-b; 21; 22/2 |
| Başkalarının hakları ve özgürlükleri | 12/3; 18/3; 21; 22/2 |
| Başkalarının hakları ve şöhreti | 19/3-a |
| Çocukların ve gençlerin menfaatleri | 14/1; 23/4 |
| Çok ciddi nitelikli askeri suç | Ölüm cezası Protokolü/md.2 |
| Kamu düzeni | 12/3; 14/1; 18/3; 19/3-b; 21; 22/2 |
| Kamu emniyeti | 18/3; 21; 22/2 |
| Kamu sağlığı | 12/3; 18/3; 19/3-b; 21; 22/2 |
| Makul kayıtlama | 25 |
| Milletlerarası/uluslar arası hukuktan doğan yükümlülükler (kayıtlamanın sınırı) | 4/1 |
| Ulusal, ırksal ya da dinsel nefret savunusu yasağı | 20/2 |
| Özel yaşamın korunması | 14/1 |
| Savaş propagandası yasağı | 20/1 |
| Topluluğun varlığını ya da refahını tehdit eden tehlike veya felaket | 8/3-c (iii); |
| Ulusal (milli) güvenlik | 12/3; 13; 14/1; 19/3-b; 21; 22/2 |
| Uluslar topluluğu tarafından tanınmış hukukun genel ilkeleri | 15/2 |
| Yasayla önceden düzenlenmiş nedenler | 9/1 |
| Yurttaşlık ödevi | 8/3-c (iv); |
TÜRK HUKUK MEVZUATINDA YER ALAN KAYITLAMA VE YASAKLAMA REJİMİ ÖLÇÜTLERİ
Türk hukuk mevzuatında yer alan kayıtlama ve yasaklama rejimi ölçütlerine ilişkin Tablo ise şu çalışmadan nakledilmektedir: M. S. Gemalmaz – Haydar Burak Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Standartları Işığında Türkiye’de Bilgi Edinme, Düşünce-İfade ve İletişim Mevzuatı, Düşünce Suçuna Karşı Girişim, Yazıhane Yayınları, İstanbul, 2004, sf.2138-2147.
2013 itibariyle mevzuatta ve dolayısıyla söz konusu ölçütlerde değişikler meydana gelmiş olabilir. Okurun buna dikkat etmesi gereklidir.
-A-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Açık-saçık sahne bulunmaması ölçütü | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/90; İlk ve Orta Dereceli Resmi ve Özel Okullar Müsamere Yön/13 |
| Açık ve yakın tehlike | 2911/17, 19 |
| Ağır ekonomik bunalım | AY/119; 2935/1, 3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5 |
| Ahlak kuralları | 1587/16; İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142; Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/40; Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/9 |
| Ahlaka aykırılık (uygunluk) | 765/576; Ceza İnfaz Tüzüğü/123; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; 4721/56, 101 |
| Ahlaksızlık | Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Aile bağları | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| Aile hayatının gizliliği | Jandarma Görev ve Yetki Yön/53; 2908/44; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; 4982/21 |
| Aile yapısı | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Anayasa düzeni/anayasal düzen | 2559/8, Ek md.1; 1481/Ek md.1 |
| Anayasada düzenlenen/gösterilen demokrasi | AY/Başlangıç |
| Anayasada belirtilen temel ilkeler | Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/41; 4721/101 |
| Anayasada belirtilen/gösterilen Cumhuriyetin nitelikleri/ilkeleri | 2547/53; Jandarma Görev ve Yetki Yön/32, 35, 59; 2821/28, 37; 2908/5, 44; 2923/2; 3257/3, 9; 3713/1; 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; 4688/20, 37 |
| Anayasa ile kurulan hür demokratik düzen | AY/120, 122; 2935/1, 3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5 |
| Anayasanın Başlangıcında belirtilen temel ilkeler | İlköğretim Kurumları Yön/109 |
| Anayasanın genel ilkeleri | 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Anayasanın sözüne ve ruhuna uygunluk | AY/Başlangıç, 13; 2954/5 |
| Anayasanın temel ilkeleri | 4721/101 |
| Anayasaya sadakat borcu | AY/ Başlangıç,.AY/42, 129; 657/6 |
| Asayiş | 1402/3 |
| Askeri sır | 1632/56 |
| Atatürk ilke ve inkilapları | AY/ Başlangıç, 42, 58; 1739/10; İlköğretim Kurumları Yön/6; 2820/4, 84; 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Atatürk medeniyetçiliği | AY/ Başlangıç, 2 |
| Atatürk milliyetçiliği | AY/ Başlangıç, 1739/10, 11 |
| Ayaklanma ve isyan | AY/17, 28, 122; 765/149; 2908/44; 2941/10; |
-B-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Başkalarının şöhreti/hakları/özgürlükleri | AY/20, 21, 22, 33, 34, 51; 1412/377; 2559/9; 353/142; 2908/44; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24; 4982/19 |
| Başka rejimlere karşı takdir ve sempati uyandırma ölçütü | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| Başkasını rahatsız etme | Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yön/6; Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/6 |
| Batıl inançları telkin etme | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| Bilime uygunluk | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Bireyleri cinsel meta olarak gösterme | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Bitki sağlığı ve hayatı | 4458/55 |
| Bölgenin özellikleri | 3257/9 |
| Bulundurulması ve taşınması yasak silah | 2559/9 |
-C ve Ç-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Cinsel duyguları sömürmeye yönelme | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Cinsel meta | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Cinsel tahrik | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Çocuk hakları ve yararı | AY/141; 1412/375, 378; 5680/33; 2253/25, 40; Jandarma Görev ve Yetki Yön/42; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/12; 3682/5; 4857/71 |
| Cumhuriyete aykırılık | 2822/5, 25, 26, 68; 2954/5; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9 |
| Cumhuriyetin bağımsızlığı | 3984/Ek md.2; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Cumhuriyetin güvenliği | 657/7; 2949/43, 51; RTÜK Personel Yön/7 |
| Cumhuriyetin niteliği | 2822/74 |
| Cumhuriyetin temel nitelikleri/ilkeleri (ayrıca bkz., Anayasada gösterilen Cumhuriyet) | AY/26, 28, .51, 68; 5680/Ek md.1; 2820/78; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Cumhuriyetin varlığı | 3713/1; 3984/Ek md.2; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; Güvenlik Soruşturması Yön/4 |
| Çağdaş bilim ve eğitim esasları | AY/42 |
| Çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkma ölçütü | AY/174 |
| Çevre ve toplum sağlığı | 4926/6 |
| Çevreye zararlı olma ölçütü | 4077/18 |
-D-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Demokrasi esasları / demokratik esaslar | AY/51, 2821/37; 4688/20, 37 |
| Demokratik cumhuriyet ilkesi | 2820/101 |
| Demokratik toplum düzeni gerekleri ilkesi (sınırlamanın sınırı) | AY/13 |
| Devletin Anayasada gösterilen temel nitelikleri (Ayrıca bkz. Cumhuriyetin temel nitelikleri/ilkeleri ve Anayasada gösterilen Cumhuriyetin temel nitelikleri) | 7397/36 |
| Devletin bağımsızlığı | AY/68, 130; 7397/36; 657/7; 2820/79, 101; 3984/4 |
| Devletin bekaası | 2941/3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4 |
| Devletin dış ilişkileri | 4982/16 |
| Devletin dış siyaseti | Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/9 |
| Devletin emniyeti | 765/132, 133, 134, 135; Polis Vazife ve Salahiyet Nizamnamesi/9; 4982/16 |
| Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü | AY/Başlangıç, .3, 14, 26, 28, 58, 68, 130; 2559/8, Ek md.1; 5680/Ek md.1; 7397/36; 657/7; Sansür Yön/27; 1481/Ek md.1; Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/41; 2547/53; Jandarma Görev ve Yetki Yön/32, 35, 59; 2820/78, 81, 82, 101; 2821/28, 58; 2822/5, 25, 26, 68, 74; 2908/44, 54; 2923/2; 2954/5; 3152/2; 3257/3, 9; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3713/1; 3984/4, Ek md.2; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; Güvenlik Soruşturması Yön/4 |
| Devletin güvenliği | 625/5; 2822/74; 2577/20; 4045/1; Güvenlik Soruşturması Yön/1, 2, 5; 4926/6 |
| Devletin iç ve dış güvenliği | AY/28; 2908/44; 3713/1 |
| (Devletin) iç ve dış menfaatleri | 4045/1; Güvenlik Soruşturması Yön/1, 2, 5 |
| Devletin iç ve dış siyasi çıkarları | 765/132, 133, 134, 135 |
| Devletin itibarı (prestiji) | RTÜK Personel Yön/9; Güvenlik Soruşturması Yön/5 |
| Devletin menfaatleri | 625/5; RTÜK Personel Yön/7; Güvenlik Soruşturması Yön/5 |
| Devletin otoritesi | 3713/1 |
| Devlet sırrının ifşası | AY/26, 76; 765/136, 137; 1086/249; 1412/49, 88; 2949/43; 4982/16 |
| Devlete ait gizli bilgiler | AY/28; 765/132, 133, 134, 135; 2908/44 |
| Devletin siyaseti | Polis Vazife ve Salahiyet Nizamnamesi/9; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1 |
| Devletin şekli | 2821/28 |
| Devletin tekliği | 2820/80 |
| Devletin üniter yapısını bozmak | 2908/5 |
| Devletin yüksek menfaatleri | 2577/20; 2949/43, 51 |
| Devletin varlığı | AY/130; 7397/36; 1481/Ek md.1; 2821/58; 3713/1; 3984/4; Güvenlik Soruşturması Yön/4 |
| Dini değerler ve semboller | KHK No.556/7 |
| Diktatörlük savunusu yasağı | AY/68; 2820/78, 101 |
| Duruşmanın inzibatı | 353/143; 2845/23 |
| Dürüstlük ve doğruluk | 4077/16 |
| Düşman propagandasına alet olma ölçütü | Sansür Yön./28 |
-E ve F-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Edep törelerine aykırılık | 298/51 |
| Eşitlik | AY/68; 2820/83, 101; 4721/68 |
| Fikri ve sınai hakların korunması | 4458/55 |
-G-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Gecikmesinde sakınca bulunan haller | AY/20, 21, 22, 28, 33, 135; 1412/90, 92; 2559/13; 5590/Ek md.6; 5680/Ek md.1; 6023/Ek md.2; 6235/Ek md.4; 6343/Ek md.1; 6643/Ek md.1; 6964/18; 7397/36; 507/Ek md.2; 1136/77; 1512/164; Jandarma Görev ve Yetki Yön/32, 118; 2908/54; 3224/35; 3257/9 |
| Gelenek ve göreneklerimiz | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/90; İlk ve Orta Dereceli Resmi ve Özel Okullar Müsamere Yön/13 |
| Genel ahlak | AY/20, 21, 22, 28, 31, 33, 34, 51, 141; 765/426, 427, 428; 1412/373, 377; 2559/8, 9, Ek md.1; 5680/Ek md.1; 353/138, 142; 477/21; 1602/49; 2577/18; 2822/5 ; 2908/5, 44; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; 3152/2; 3257/3, 9; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5, 24; KHK No.551/6; KHK No.554/9; KHK No.555/5; KHK No.556/7; 4054/47; Rekabet Kurumu Çalışma Yön/21, 64; 4077/16 |
| Genel ahlak ve adap | 406/16; 1086/149; 2820/78; Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/8 |
| Genel ahlak ve edep kuralları | 2559/5, 11 |
| Genel ahlak ve terbiye | Polis Vazife ve Salahiyet Nizamnamesi/9; Jandarma Görev ve Yetki Yön/ 34, 35, 59; |
| Genel asayiş | 406/16; 2822/5; KHK No. 285/4; KHK No.430/1, 3; 2954/5; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9 |
| Genel edeplere uygunluk | 2525/3 |
| Genel edep ve töre | 5584/41 |
| Genel güvenlik | 2559/8; 1402/3; 1481/ek md.1; Jandarma Görev ve Yetki Yön/35; KHK No. 285/4; KHK No.430/1, 3 |
| Genel sağlık | AY/20, 21, 22, 31, 33, 34, 51, 2559/9; 2822/5, 33; 2908/5; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; 3257/3, 9; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3713/1; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24 |
| Genel terbiye ve ahlak kuralları | Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Gerçeğe aykırı yayınlar | AY/32; 5680/19; 3984/28 |
| Geri bir zihniyetin mahsulü olma | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| Gizlilik | AY/160; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24; 4982/9 |
| Görev haysiyeti | RTÜK Personel Yön/9 |
| Görevin gerektirdiği nitelik | AY/70 |
| Güvenliğin bozulması | 5584/41 |
-H-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Haberleşmenin gizliliği | 4982/22 |
| Halkın rahatını bozma ölçütü | 2559/13; 298/56 |
| Halkı telaş ve heyecena düşürme ölçütü | Sansür Yön/4 |
| Hasım olması muhtemel Devlet mensuplarıyla ilgili olma ölçütü | Güvenlik Soruşturması Yön/11 |
| Hayvan sağlığı ve hayatı | 4458/55 |
| Hizmetten yararlanamama ölçütü | KHK No. 285/4; KHK No.430/3 |
| Hukuk devleti ilkesi | AY/68; 2820/101 |
| Hukuka aykırılık | 4721/56, 101 |
| Hukukun üstünlüğü | 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Hükümlü bulunma | AY/67 |
-İ-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| İlgisini inanılır kılma ölçütü | 4721/1020 |
| İlmi ve edebi değerden/kimlikten yoksunluk | Sansür Yön/27 |
| İnsan bedenini cinsel tahrik unsuruna indirgeme | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| İnsan hakları (temel hak ve hürriyetler) | AY/2, 14, 68, 120, 122; Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/41; 2547/53; 2820/78, 101; 2821/28; 2935/1, 3; 3713/1; 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; Güvenlik Soruşturması Yön/4; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/5 |
| İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi | TRT Festival ve Benzeri Hizmetler Yönetmeliği/7 |
| İnsan sağlığı ve hayatı | 4458/55 |
| İnsan onuru | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5, 6 |
| İspata razı olma koşulu | AY/39 |
| İyiniyet kurallarına aykırılık | AY/54, 2822/47 |
| İzin sistemine bağlanma | AY/26 |
-K-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Kamu ahlakı | 4458/55 |
| Kamu düzeni | AY/20, 21, 22, 26,31, 33, 34, 51,120, 135; 2559/9; 5442/11, 32; 5590/Ek md.6; 5680/Ek md.1; 6023/Ek md.2; 6235/Ek md.4; 6343/Ek md.1; 6643/Ek md.1; 6964/18; 507/Ek md.2; Sansür Yön/4; 772/3; 1136/77; 1402/3; 1512/164; Jandarma Görev ve Yetki Yön/32, 34, 35, 42, 59; 2822/5; 2908/5, 44; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; 2920/18; 2935/1, 3, 11; KHK No. 285/4; KHK No.430/1, 3; 2954/5; 3224/35; 3257/3, 9; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3713/1; 3984/25; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24; KHK No.551/6; KHK No.554/9; KHK No.555/5; KHK No.556/7; 4077/16; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/5; 4458/55 |
| Kamu güveni | Sansür Yön/4; 772/3 |
| Kamu güvenliği | AY/26, 141; 1412/373; 353/138; 477/21; 1602/49; 2577/18; Jandarma Görev ve Yetki Yön/34, 59; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/6, 24; 4458/55 |
| Kamu hizmeti | 2911/22; 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Kamu mallarını korumak | AY/23 |
| Kamu sağlığı | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/6; KHK No.551/103; 4077/16 |
| Kamuoyunu incitme ölçütü | 1587/16 |
| Kamu yararı | AY/35, 39; 2644/35; 2813/4, 9; 2942/1; 2954/5; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3348/2; KHK No.551/103; 4982/21 |
| Kamunun huzur ve sükunu | Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Kişilerin şeref ve haysiyeti | 1412/377; 5680/19; 213/5; 353/142; 3984/4; 4982/21 |
| Kişilik hakları | 4077/16 |
| Kişinin çalışma hayatı | 4982/15 |
| Kişinin ekonomik değerleri | 4982/21 |
| Kişinin mesleki onuru | 4982/15 |
| Kişinin mesleki değerleri | 4982/21 |
| Kişinin sağlık bilgileri | 4982/21 |
| Kişisel çıkar sağlama yasağı | AY/24; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Kötü alışkanlık ölçütü | Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Kuruluş amaç dışı faaliyet yasağı | AY/135; 5590/Ek md.6; 6023/3, Ek md.2; 6235/2, Ek md.4; 6343/14, Ek md.1; 6643/3, Ek md.1; 6964/2, 18, 23; 7397/36; 507/Ek md.1, Ek md.2; 1136/76, 77,111; 1163/6; 1512/163, 164; 2821/37; 2908/37; 3224/3, 19, 35 |
| Kutsal kavram ve değerlerin zayıflatılması | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| Kuvvetle muhtemel olma | 3984/25 |
| Küçüklerin yargılanması (bkz. çocuk hakları/yararı) |
-L-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Laik Cumhuriyetin gerekleri ilkesi | AY/13, 14, 68; 2820/86, 101 |
-M-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Mali kaynakların yeterliliği | AY/65 |
| Memleketin ekonomik durumuna zarar verme | 2954/26 |
| Memleketin bağımsızlığı ve bütünlüğü | RTÜK Personel Yön/7 |
| Memleketin güvenliği | Jandarma Görev ve Yetki Yön/118 |
| Meslek sırrı | 1086/245, 249; 1412/48 |
| Meşru müdafaa | AY/17; Köy Korucuları Yönetmeliği/10; 4926/18 |
| Millet egemenliği | AY/68; 2820/101 |
| Milletlerarası hukuka uygunluk/ milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler (kayıtlamanın sınırı) | AY/15 |
| Milli ahlak | 1739/10 |
| Milli birlik | 4721/101 |
| Milli birlik ve bütünlük | 3257/1 |
| Milli devamlılık | 3257/1; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/27 |
| Milli duygu | Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1 |
| Milli egemenlik | 2822/5, 25, 26, 68, 74; 2954/5; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9 |
| Milli ekonominin gerekleri | AY/48; 4919/1 |
| Milli emniyet | 3011/1 |
| Milli güvenlik | AY/20, 21, 22, 26, 28, 31, 33, 34, 51, 135; 1412/377; 2559/9; 5590/Ek md.6; 5680/Ek md.1; 6023/Ek md.2; 6235/Ek md.4; 6343/Ek md.1; 6643/Ek md.1; 6964/18; 353/142; 507/Ek md.2; 625/5; Sansür Yön/4, 28; 1136/77; 1512/164; Jandarma Görev ve Yetki Yön/32; 2813/9, 12, 32; 2822/5, 25, 26, 33, 68; 2908/44; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; 2920/18; 2954/23; 3011/1; 3152/2; 3224/35; Türkiyede İlmi Film Çekecek Yabancıların Tabi Olacakları Esaslar/5; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9; 3348/2; 3984/4, 25; Radyo TV Yayınlarının Dili Yön/8; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; 4982/16 |
| Milli hedef | 2941/3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5 |
| Milli kültür | AY/Başlangıç; 1587/16; 1739/10; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9 |
| Milli kültürün geliştirilmesi ilkesi | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Milli menfaatler | 2941/3; Türkiyede İlmi Film Çekecek Yabancıların Tabi Olacakları Esaslar/5; 3335/2; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5; 4721/101 |
| Milli savunma | KHK No.551/103; 4982/16 |
| Milli serveti tahrip etme | AY/54, 2822/47 |
| Milli ülkü | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
| (tehlikenin) Muhtemel olması | 3257/9; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4 |
| Muzır tesir ölçütü | 1117/1, 4, Ek md.2 |
| Müstehcenlik ölçütü | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142; Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/38; 3984/4 |
-N-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Nüfuz sağlama yasağı | AY/24; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
-O ve Ö-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Odak olma | AY/68; 2820/101, 103 |
| Ormanların tahrip edilmesi ve zarar görmesi | AY/169 |
| Öğrenciliğin onur ve şerefi ve vakarı | 2547/54; Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yön/1, 7; Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/6 |
| Örf ve adetlerimiz | 1587/16; İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/99, 142; 2820/43; Sinema, Video ve Müzik Eserlerinin Denetlenmesi Yön/1, 9 |
| Ölçülülük ilkesi | AY/13, 15; 1412/377; 2559/Ek md.6; Polis Vazife ve Salahiyet Nizamnamesi/17; Jandarma Görev ve Yetki Yön/38, 40; 4926/18 |
| Öze dokunma yasağı | AY/13 |
-R-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Rezalet çıkarma ölçütü | 2559/13 |
-S ve Ş-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek | AY/23 |
| Saldırgan nitelik | Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yön/9; Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/9 |
| Sanatçı adayına yakışmayan davranış | Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/6, 9 |
| Serseri gibi olma ölçütü | 2559/5, 13; Polis Vazife ve Salahiyet Nizamnamesi/2; Jandarma Görev ve Yetki Yön/31, 37, 42; 4721/432 |
| Silah altında bulunma | AY/67; 1076/27 |
| Siyasi amaç/temenni yasağı | 1580/53; 7397/36 |
| Siyasi çıkar sağlama yasağı | AY/24; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Soruşturmanın güvenliği | 4982/19 |
| Sosyal amaçlara uygunluk | AY/48 |
| Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlar | 3348/2 |
| Sosyal ve ekonomik gelişmenin sağlanması | AY/23 |
| Suçluların cezalandırılması | 2559/17; 353/142; Jandarma Görev ve Yetki Yön/28; 4982/20 |
| Suç işlemeye teşvik/kışkırtma | AY/28, 68; 765/311, 312; 1412/377; 5584/41; 298/51; 353/142; 2822/5, 68; 2908/44; 2911/126, 31; 4077/16 |
| Suçların işlenmesinin ve suçun devamının önlenmesi | AY/20, 21, 22, 23, 33, 34, 51, 135; 2559/9, 17; 5442/11, 32; 5590/Ek md.6; 5680/Ek md.1; 6023/Ek md.2; 6235/Ek md.4; 6343/Ek md.1; 6643/Ek md.1; 6964/18; 353/142; 507/Ek md.2; 1136/77; 1512/164; Jandarma Görev ve Yetki Yön/26, 28; 2908/54; 2911/17, 19; Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yön/23; 3224/35; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24; 4982/20 |
| Şiddet kullanımının özendirilmesi | 3984/4; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5; 4077/16 |
-T-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Tabii afet | AY/119; 2935/1, 3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5 |
| Tehlikeli salgın hastalıklar | AY/119; 2935/1, 3; Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/4, 5 |
| Terör eylemlerine katılma, tahrik ve teşvik etme | AY/76 |
| Tıbbi ve bilimsel deneylere rıza | AY/17 |
| Tıbbi zorunluluklar | AY/17 |
| Ticari sır | 4054/47; Rekabet Kurumu Çalışma Yön/21, 64; 4982/23 |
| Toplum düzeni | 2559/5, 11; İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/90; İlk ve Orta Dereceli Resmi ve Özel Okullar Müsamere Yön/13; Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Toplum huzurunun korunması | 7397/36; 298/56 |
| Toplum için tehlike teşkil etme ölçütü | 2559/13 |
| Toplum yararı | AY/35 |
| Toplum zararı | AY/54; 2822/47 |
| Toplumda benimsenmiş değerler | İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/90; İlk ve Orta Dereceli Resmi ve Özel Okullar Müsamere Yön/13 |
| Toplumsal yaşam alanı içinde sergilenemeyecek mahrem söz ve davranışlar | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Toplumun değer yargılarıyla bağdaşma ölçütü | Devlet Konservatuarları Disiplin Yön/9 |
| Toplumun milli ve manevi değerleri | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
| Türk milleti | 625/5 |
| Türk milli menfaatleri | AY/Başlangıç; 625/5 |
| Türk varlığı | AY /Başlangıç |
| Türklüğün tarihi ve manevi değerleri | AY/ Başlangıç; 625/5; Sağlık Bakanlığı Sağlık Meslek Liseleri Ödül ve Disiplin Yön/40 |
| Türkiyenin egemenlik hakları | Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/5 |
| Türkiyenin toprak bütünlüğü | Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yön/5 |
-U ve Ü-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Ulusal güvenlik | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24 |
| Ulusal hazinelerin korunması | 4458/55 |
| Ulusal varlık ve bütünlük | 4045/1; Güvenlik Soruşturması Yön/1, 2, 5 |
| Utanç verme ölçütü | Jandarma Görev ve Yetki Yön/27 |
| Ülke bütünlüğü | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24 |
| Ülke güvenliği | 2644/35 |
| Ülkenin ekonomik çıkarları | 4982/17 |
| Ülkenin ekonomik veya teknik gelişmesi | KHK No.551/103 |
| Ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması | AY/122; |
| Ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren davranışların ortaya çıkması | 2941/10 |
-V-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Vatandaşlık ödevi | AY//23, 69 |
| Vicdan ve din özgürlüğüne aykırı faaliyet | 2821/28; Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/5 |
-Y-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Yabancı devlete fayda sağlama ölçütü | Güvenlik Soruşturması Yön/5 |
| Yabancı devletlere ilişkin bilgi ölçütü | 2577/20 |
| Yakalamanın gerektirmesi | AY/135; Köy Korucuları Yönetmeliği/10; 2559/13, Ek md.6; 5590/Ek md.6; 6023/Ek md.2; 6235/Ek md.4; 6343/Ek md.1; 6643/Ek md.1; 6964/18; 507/Ek md.2; 1136/77; 1512/164; Jandarma Görev ve Yetki Yön/38; 2908/54; 3224/35; 4982/20 |
| Yargılama görevinin gereği | AY/28; 4982/20 |
| Yargının yetki ve yansızlığı | Radyo TV Yayınlarının Esas ve Usul Yön/24 |
| Yıkıcı faaliyet | Güvenlik Soruşturması Yön/11 |
| Yurdun iç güvenliği ve asayişi | 3152/2 |
-Z-
Ölçüt |
Mevzuat ve İlgili Maddesi |
| Zararlı cereyanların sözcülüğü ölçütü | Sansür Yön./27 |
| Zararlı etki yapma/doğurma ölçütü | Sansür Yön./28; İlkokul, Ortaokul, Lise ve Dengi Okullar Eğitici Çalışmalar Yön/142 |
[1] Yukarıda verdiğimiz Tablo şu çalışmadan nakledilmektedir: M. S. Gemalmaz – Haydar Burak Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Standartları Işığında Türkiye’de Bilgi Edinme, Düşünce-İfade ve İletişim Mevzuatı, Düşünce Suçuna Karşı Girişim, Yazıhane Yayınları, İstanbul, 2004, sf.2137. Bu tablo ve verilerin yanı sıra, buraya alınmayan diğer insan hakları sözleşmelerinde aynı konudaki verileri içeren tablolar için bkz., M. S. Gemalmaz, Temel Belgelerde İnsan Hakları (haklar/özgürlükler, ödevler/yükümlülükler, sınırlama, yorumlama ve olağanüstü rejim ölçütleri), İHD Yay., İstanbul, 1994, sf:309-323.
