Türk Anayasa Mahkemesine yapılacak bireysel başvurular da şekil şartlarına tabidir. 12/07/2012 tarihli Resmi Gazete’de (S. 28351) yayımlanan AYM İçtüzüğü’nün ekinde bireysel Başvuru Formu yayımlanmıştır. İçtüzük m. 59/1’e göre başvurular bu Form kullanılarak yapılır.
Form doldurularak yapılacak başvuru Türkçe hazırlanmak zorundadır. İçtüzük m. 59/1, formun resmi dille hazırlanacağını ifade ederek dilekçelerin dilinin Türkçe olacağını belirlemiştir. Ancak Türk vatandaşlarının yanı sıra yabancılar da bireysel başvuru yapabilirler; yeter ki başvurunun konusu münhasıran Türk vatandaşlarına tanınmış haklardan olmasın.
Bu kapsamda, başvuru dilekçesi öz bilgi içerecek şekilde hazırlanmalı, gerekli bilgiler Formun ilgili yerlerine işlenmeli. Zaten Başvuru Formu, bu açıklamaların yapılmasını kolaylaştırmak üzere hazırlanmış. Bütün kısımlar için satır ve karakter sayısı belirlenmiştir. Formda ayrıca, derece yargı makamları veya idari makamlar önündeki girişimler hakkında ayrıca bilgi verilmesini sağlayan bir kısım da yer alıyor.
İçtüzük m. 59/2’ye göre, Başvuru Formunda aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekmektedir. Form bu bilgilerin rahatlıkla verileceği şekilde tasarlanmıştır:
a) Başvurucunun adı, soyadı, vatandaşlık numarası, doğum tarihi ve yeri, uyruğu, cinsiyeti, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
b) Başvurucu tüzel kişi ise unvanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin kimlik bilgileri, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
c) Kanuni temsilcisi ya da avukatı varsa, kanuni temsilcisinin ya da avukatının adı, mesleği ve adresi, varsa telefon numarası ve elektronik posta adresi.
ç) Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.
d) Bireysel başvuru kapsamındaki haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.
e) Başvurucunun güncel ve kişisel bir temel hakkının doğrudan zedelendiği iddiasının dayanakları.
f) Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamalar.
g) Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih.
ğ) Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar.
h) Başvurucunun talepleri.
ı) Başvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası.
i) Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.
j) Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.
k) Başvurucunun varsa avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzaları.
İçtüzük m. 59/3 uyarınca Başvuru Formuna aşağıdaki belgelerin orijinalleri veya onaylı suretleri de eklenmelidir:
a) Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair belge.
b) Harcın ödendiğine dair belge.
c) Nüfus cüzdanı örneği, başvurucu yabancı ise geçerli kimlik belgesi.
ç) Tüzel kişilerde tüzel kişiliği temsile yetki belgesi.
d) Nihai karar ya da işlem tebliğ edilmişse tebellüğ belgesi.
e) Dayanılan belgelerin asılları ya da onaylı örnekleri.
f) Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
g) Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler
Bu bilgilerin olduğu başvuru formu prensip olarak 10 sayfayı geçmemelidir. Eğer form 10 sayfayı geçecekse, maksimum 10 sayfalık bir özet eklenmelidir (İçtüzük Madde 60 (2)). İçtüzük düzenlemesi ile AYM’nin başvuruculara resmi sitesinde gösterdiği Form arasında uyumsuzluk var gibi gözükmektedir. Ancak önemli olan şekli değişmemiş olmakla birlikte İçtüzükteki bilgileri ve düzeni içeren maximum 10 sayfalık bir formun AYM’ye iletilmesidir. Zaten Formun doldurulması açısından hatalı başvuru yapıldığında AYM başvuruculara bu hatayı düzeltmesi için 15 gün süre tanımaktadır (İçtüzük md. 66(1)).
İçtüzük md. 59/3’de özellikle dikkati çeken husus, gerek kamusal makamların tasarrufları, gerekse de iç hukuk yollarının tüketilmesine ilişkin bütün belgelerin dilekçeye eklenmesi gerekliliğidir. Belgeler tarih sırasına göre hazırlanıp dizi pusulasına bağlanmalı. Formda yer verilen bütün belgelerin ve ulusal mahkeme kararlarının asılları veya onaylı birer fotokopisi ek olarak sunulmalı.
Başvuru Dilekçesi belgelerin asıllarının ya da onaylı örneklerinin eklenmesi meselesi bireysel başvuru usulünün ilk evrelerinde uygulamada çok sorun çıkartmış ve başvuruculara/avukatlarına gereksiz aşırı külfet getirmişti. Ancak şu anda böyle bir sorun kalmamıştır. AYM zaten dosya safahatını UYAP üzerinden kendisi kontrol etmektedir.[1]
AYM bireysel başvuru usulü, UİHH’ndaki bireysel şikâyet başvurusu usullerinden farklı olarak harca tabidir (AYMUK m. 47/1, AYM İçtüzüğü m. 62/1). Bu harç 2017 yılı için 257,50 TL olarak belirlenmiştir. Başvuru harcının ödendiğini gösterir belge başvuru dilekçesine mutlaka eklenmelidir (AYM İçtüzüğü m. 59/3 (b)). Bu miktara pul ve posta masrafı da eklenecektir.
AYM İçtüzüğü m. 62/2, bu harcı ödeyemeyecek kişiler için adli yardım öngörmüştür. Adli yardıma ilişkin talepler, bireysel başvurunun kabuledilebilirliği hakkında karar verecek olan Bölüm veya Komisyonlar tarafından, adli yardıma ilişkin “genel hükümler”, yani 12.01.2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 334-340 doğrultusunda karara bağlanacaktır[2]. Bu hükümlere göre, adli yardım talebinin kabul edilebilmesi için başvurucunun kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin gereken yargılama giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olması ve talebin açıkça dayanaktan yoksun olmaması gerekmektedir[3].
Başvuru formu hazırlanmasının esasına ilişkin en önemli husus, ihlal iddiasına konu olan kamusal tasarrufların doğru ve belgeli şekilde aktarılmasıyla bu tasarrufların hangi hakları hangi gerekçelerle ihlal ettiğinin temellendirilmesidir. Bu noktada, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları dayanak olarak kullanılmalıdır.
AYM bir kararında, “Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvurularda başvurucuların başvurularını takip etme yükümlülükleri vardır. Bu yükümlülüğün bir gereği olarak başvuru formu titizlikle doldurulmalı, ihlal iddiasının dayanağı olan tüm olaylar gösterilmeli, başvuruyu aydınlatacak ve hükmün esasını etkileyecek argümanları destekleyici tüm belgeler başvuru dilekçesine eklenmelidir. Şayet bir belge elde edilememişse, bunun da nedenleri açıklanmalıdır. Somut başvuruda başvurucu bu koşulları yerine getirmeyerek iddialarını temellendirmediğinden başvurusunun esasının incelenmesi imkânı bulunmamaktadır” diyerek, ilgili başvuruyu açıkça dayanaktan yoksun bulmuştur.[4]
Bu koşullara uygun bir başvuru, şikayetin AYM’ce incelenebilmesi için şart. Ama bir başvurunun bu koşullara uygun yapılması, kabuledilebilir bulunduğu/bulunacağı ve kabuledilebilir bulunursa zorunlulukla ihlal kararı verileceği anlamına gelmemektedir.
AYM’ye geçerli bireysel başvuru yapılabilmesi için aranan bu sıkı şekil şartları ulusal mahkemeler önündeki dilekçe hazırlanması ve sunulmasından farklı nitelikte olduğundan, uygulayıcıların başvuru dilekçelerini oldukça özenli hazırlamasını gerektiriyor.
Form Adobe’nin güncel programıyla açılabiliyor ve doldurulabiliyor.
En yeni AYM formu:
http://www.anayasa.gov.tr/files/bireyselbasvuru/b_b.pdf
AYM tarafından hazırlanan Bireysel Başvuru Formu doldurma Kılavuzuna da buradan ulaşılabilir:
http://www.anayasa.gov.tr/files/bireyselbasvuru/basvuru_kilavuzu.pdf
[1] Başvurucuların/avukatlarının yanıltıcı beyanda bulunduğu hallerde başvuru hakkının kötüye kullanıldığına karar verilmekte ve 2000’liraya kadar idari para cezasına hükmedilmektedir (6216 sayılı AYM Kanunu Madde 51). AYM UYAP üzerinden yaptığı kontrollerde bu tip birkaç başvuru yakalamış ve idari para cezalarına hükmetmiştir ( AYM, B. No:2013/7087, T:18/09/2014; B.No:2013/1013, T:02/07/2015; B.No:2013/6140, T:05/11/2014).
[2] AYM, B. No: 2012/1181, T: 17.09.2013, para. 22.
[3] AYM, B. No: 2012/1181, T: 17.09.2013, para. 23.
[4] AYM, B. No: 2013/276, T: 09.01.2014, para. 26-27.
